In De vergelding laat Jan Brokken ons lezen dat de Tweede Wereldoorlog niet alleen voor militairen maar ook voor gewone mensen verstrekkende gevolgen heeft. In De vergelding reconstrueert Brokken gebeurtenissen aan de hand van vele processtukken, getuigenverhoren,
en interviews. Het zal duidelijk zijn dat Brokken hier enorm veel werk aan gehad heeft.
De gebeurtenissen berusten op een waar gebeurd verhaal, tijdens de oorlog in het Zuid-Hollandse dorpje Rhoon. Vele mensen uit het dorp krijgen een
gezicht, want ook wordt geschetst over de eerste paar jaren van de oorlog, bijvoorbeeld het bombardement op Rotterdam. De dorpse Sandrien houdt het met de Duitse militair Ernst Lange en Dien met Walter Loos. Meer meiden liepen met Duitse soldaten, door vele
dorpelingen met lede ogen aangekeken.
Als een groepje van Duitse militairen, Ernst Lange, Walter Loos, Heinz Willems en 2 andere soldaten en Sandrien en Dien op een dijk lopen, (na een verblijf bij Dirkje, met wat andere meiden) breekt een elektrische
kabel en deze raakt Ernst Lange, en hij overlijdt op de dijk. De Duitsers bestempelen de gebeurtenis direct als sabotage en zoeken 7 mannen bij elkaar als vergelding, om te laten executeren. Hun vrouwen en kinderen worden uit hun huizen verdreven, hun huizen
worden verbrand. Walter Loos is de kwade genius achter deze vergelding, die hij laat uitvoeren door Oberleutnant Karl Schmitz, zonder enige vorm van proces.
Het 7 tal is van meet af niet direct een 7 tal, en ook de samenstelling wisselt als iemand zijn
zoon vrij weet te krijgen middels de gift van varkens.
Bij een ieder staat Brokken stil, iedereen krijgt een gezicht. Het is een indrukwekkende docu, maar het boek leest als een spannend verhaal.
Ook wordt stil gestaan bij de bevrijding
van Rhoon, die eerder een zwarte bladzijde is, vele moffen meiden krijgen een scheerbeurt.
De daad zelf, de executie, maar ook de ruilhandel voor de executie, vallen allemaal slecht in het dorp. Was het sabotage? Waarom? Door wie? Het veroorzaakte een
litteken, voelbaar tot in het heden.
Recent woonde ik een lezing over De vergelding bij, door Jan Brokken. Eerst werd een film getoond met beelden van het huidige Rhoon. Het sluisje, de plek van de gebroken kabel, bestaat
niet meer. Nu loopt daar een grote snelweg. Daarna vertelde Brokken hoe hij tot het schrijven van het boek was gekomen.
Over de oorlog werd in Rhoon niet gesproken. Brokken wist van een incident, maar niet hoe groot dit incident was. Na de bevrijding
werden de meiden die met de moffen heulden kaal geschoren door een jonge man die later kapper werd. Op diens sterfbed schreeuwde hij het uit, uit angst voor het laatste oordeel en had hij berouw van zijn daad.
Brokken kreeg een rapport onder ogen
die met de executie te maken had. Er was al iemand die met een onderzoek bezig was. Vele interviews volgden. Zo volgt het relaas van Brokken, waarbij hij ingaat over de personen in zijn boek. Namen zijn in het boek aangepast, maar doen aan indruk
niets af.
Goed en fout, termen waarin Brokken niet spreekt. Vele jaren later veilig kijkend naar de televisie, met een glas wijn in de hand, lijkt het wel erg gemakkelijk om van iemand te zeggen "die was goed fout". Zo eenvoudig was het niet. Elke dag,
uur in uur uit moesten mensen beslissing nemen waarin elke beslissing gevolgen konden hebben.
Een boeiende lezing, ove een boek, wat spannend leest, maar waar is gebeurd. Elke personage is echt, en heeft een eigen verhaal.